Το Κάστρο της Ωριάς

Ωριά σημαίνει ωραία, και Κάστρο της Ωριάς είναι ο πύργος μιας όμορφης βασιλοπούλας, ηρωίδας των δημοτικών μας τραγουδιών, που οι Τούρκοι προσπαθούσαν να το κυριέψουν πολιορκώντας το δώδεκα ολόκληρα χρόνια. Οι εχθροί κυριεύουν το κάστρο με δολερά τεχνάσματα και η Ωριά πέφτει από τον πύργο και σκοτώνεται.Με την ονομασία Κάστρο της Ωριάς είναι γνωστά μικρά κάστρα της περιόδου του Μεσαίωνα και της Τουρκοκρατίας που συνδέθηκαν με θρύλους και παραδόσεις γεμάτους με ηρωισμό, θυσία ωραίας κόρης και  άλωση του κάστρου με δόλιο τρόπο. Κάστρα με την ονομασία αυτή υπάρχουν στον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας, στη Μάνη, στα Σέρβια Κοζάνης, στη Θάσο και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας.

Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης στο βιβλίο «ΕΚΛΟΓΑΙ  ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ»


και στην εισαγωγή στην ενότητα «Ακριτικά  τραγούδια» λέει:Σε πολλούς ελληνικούς τόπους υπάρχουν φρούρια καλούμενα Κάστρα της Ωριάς ή της Σουριάς και με τα φρούρια αυτά είναι συνδεδεμένες παραδόσεις για την άλωση τους με δόλο από τους Τούρκους και αυτοκτονίας της βασιλοπούλας, η οποία εγκλεισμένη πολλά χρόνια μέσα σ’ αυτό αντιστεκόταν ηρωικά. Σε κάθε κάστρο εξ αυτών αναφέρεται κάποιο δημοτικό τραγούδι και έτσι υπάρχουν πολλές παραλλαγές. Υπάρχει η πιθανότητα ότι όλες οι παραλλαγές του τραγουδιού να προήλθαν από κάποιο παλιό πρότυπο, όμως φαίνεται πολύ αμφίβολο ότι αυτό είχε αφετηρία  κάποιο ιστορικό γεγονός γιατί ούτε ο τόπος, ούτε το φρούριο που αναφερόταν το αρχέτυπο είναι εύκολο να εξακριβωθεί, οι δε διάφορες εικασίες περί  αυτού χαρακτηρίζονται ατυχείς. Αντίθετα, είναι προφανές ότι στο πρότυπο τραγούδι υπήρχαν στοιχεία μυθικά, και ιστορικά τα οποία είναι κοινά και στα δημοτικά τραγούδια αλλά και στους αρχαίους μύθους. Σ’ αυτά συχνά συναντιέται  η μεταμφίεση του εραστή σε καλόγερο ή γυναίκα για να κατακτήσει εξαπατώντας την ερωμένη, καθώς και η μεταμφίεση πολεμιστών σε γυναίκες  για την αιχμαλώτιση ανύποπτων αντιπάλων. Επίσης σε κάποιες παραλλαγές  περιγράφεται η κατακρήμνιση βασιλοπούλας  από τα τείχη του φρουρίου που αλώθηκε από τους εχθρούς για να μην πέσει στα χέρια τους  ενώ σε άλλα ο γυαλένιος πύργος όπου κατοικεί η όμορφη κόρη(μυθολογική εικόνα). Συνάφεια του τραγουδιού προς τα ακριτικά τραγούδια φαίνεται έντονα στην παραλλαγή του, της περιοχής της Τραπεζούντας.

Ακολουθούν οι στίχοι μιας παραλλαγής του τραγουδιού από την Αρκαδία:

Ούλα τα κάστρα τά ειδα, κι ούλα τα ΄γυρα, (Φραγκοπούλα και Ρωμιά).
Σαν της Ωριάς το κάστρο, κάστρο δεν ειδα. (Φραγκοπούλα και Ρωμιά)
Πόχει ασημένιες πόρτες κι αργυρά κλειδιά.(Φράγκα με τα ρεπαντιά)
Τούρκοι το πολεμούσαν χρόνους δώδεκα.
χρόνους μήνες δέκα τρεις Φραγκοπούλα μου να ζεις.
Κι ένα μικρό τουρκάκι μιας Ρωμιάς παιδί,
βάνει λιτριές μπαμπάκι αντί για γκαστριά. (Φραγκοπούλα και Ρωμιά).
Πάει και κλαίει στη πόρτα  και παρακαλεί(συ το νου μου τον κρατείς)
-Ανοίχτε μου της δόλιας και της αρφανής (Φραγκοπούλα μου να ζείς)
γιατί είμαι γκαστρωμένη και στο μήνα μου(να ‘χεται το κρίμα μου).
Γελάστηκε μια μάνα πάει και τ’ άνοιξε.
Κι όσο να καλανοίξει η χώρα πάρθηκε.
Άλλοι χυμήξαν στ’ άσπρα κι άλλοι στα φλουριά.
Και η Ωριά απ’ τον πύργο κάτου έπεσε.
Μήτε σε πέτρα πέφτει μήτε σε δεντρί
παρά σε χέρια Τούρκων εξεψύχησε…..

Αφορμή για αυτό το άρθρο υπήρξε ένα βίντεο με το τραγούδι «όλα τα κάστρα τά ειδα» που βρήκα στο youtube.
Πατήστε στο βίντεο που ακολουθεί για να το ακούσετε.